Yabancı gerçek ve tüzel kişiler, Türk mahkemelerinde dava açmak, davaya katılmak veya icra takibi başlatmak isterlerse teminat yatırma zorunluluğu vardır. Bu zorunluluk 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunu’nun “Teminat” kenar başlıklı 48. Maddesinde düzenlenmiştir. Ayrıca Türk Hukukunda “Teminat” 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 84-89 maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Türk Hukukunda iki ayrı düzenlemeye konu olan teminat gösterme zorunluluğu, kapsadığı kişiler açısından farklıdır. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku yabancıların teminat gösterme zorunluluğundan bahsederken, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Türkiye’de mutad meskeni bulunmayan Türk vatandaşlarının teminat gösterme zorunluluğundan bahsetmektedir.

 “Türk mahkemesinde dava açan, davaya katılan veya icra takibinde bulunan yabancı gerçek ve tüzel kişiler, yargılama ve takip giderleriyle karşı tarafın zarar ve ziyanını karşılamak üzere mahkemenin belirleyeceği teminatı göstermek zorundadır.

 Mahkeme, dava açanı, davaya katılanı veya icra takibi yapanı karşılıklılık esasına göre teminattan muaf tutar”

5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunu’nun 48. maddesinde de belirtildiği üzere yasal yollara başvuran yabancı kişilerin teminat gösterme zorunluluğu vardır. Ancak yabancı kişilerin teminat gösterme zorunluluğunun bir istisnası; Karşılıklılık esası varsa yasal yollara başvuran yabancı kişiler teminat göstermekten muaftır.

6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununa göre, bazı hallerde davacının davayı kaybetmesi ihtimaline karşılık yargılama giderlerinin ödenmesini güvence altına almak amacıyla “teminat yatırılması” düzenlenmiştir.

Aşağıdaki hallerde davalı tarafın muhtemel yargılama giderlerini karşılayacak uygun bir teminat gösterilmesi istenebilir.

Bunlar; Türkiye’de mutad meskeni olmayan Türk vatandaşının dava açması, davacı yanında davaya müdahil olarak katılması veya takip yapması halinde davalı tarafın muhtemel yargılama giderlerini karşılayacak uygun bir teminat gösterir.

Davanın görülmesi sırasında teminatı gerektiren durum ve koşulların ortaya çıkması hâlinde de mahkeme teminat gösterilmesine karar verir. Mecburi dava ve takip arkadaşlığında teminat gösterme yükümlülüğü, bu yükümlülüğün tüm davacılar bakımından mevcut olması hâlinde doğar.

Yargılama giderlerini karşılayacak teminata, mahkeme kendiliğinden karar verir. Hâkim, teminat kararı vermeden önce tarafları veya müdahale talebinde bulunan kişiyi dinleyebilir. Bir davada verilecek teminatın tutarını ve şeklini hâkim serbestçe tayin eder. Ancak, tarafların teminatın şeklini sözleşmeyle kararlaştırmaları hâlinde, teminat ona göre belirlenir. Teminatı gerektiren durum ve koşullarda değişiklik olması hâlinde, hâkim teminatın azaltılması, artırılması, değiştirilmesi ya da kaldırılmasına karar verebilir.

Hâkim tarafından belirlenen kesin süre içinde teminat gösterilmezse, dava usulden reddedilir. Müdahale talebinde bulunan kişi, kesin süre içinde istenen teminatı yatırmaz ise, müdahale talebinden vazgeçmiş sayılmasına karar verilir. Teminat gösterilmesini gerektiren sebep ortadan kalktığı takdirde, ilgilinin talebi üzerine mahkeme, teminatın iadesine karar verir.

Yasal yollara başvurmak isteyen yabancı kimselerin;  hangi şartlarda teminat göstereceği hangi şartlarda teminattan muaf olacağı hususunu, yabancılar hukuku alanında uzman bir avukata danışmaları olası bir hak kaybı yaşamalarının önüne geçecektir.

Av. Yeşim Ezgi TÜRKMEN