Tahkim sözleşmesi, taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklarda mahkeme yerine hakemler tarafından uyuşmazlığın çözülmesi için taraflar arasında yapılan anlaşmadır. 

Tahkim HMK madde 407 vd da düzenleme alanı bulmaktadır. Tahkimde, HMK da yer alan düzenlemeye gidebilmek için Milletlerarası Tahkimde tanımlanan yabancılık unsurunu barındırmaması ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlenmiş olması gerekir.

Tahkim sözleşmesi; sözleşme ya da sözleşme dışı bir ilişkiden doğmuş ya da doğabilecek bir uyuşmazlığın tamamı ya da bir kısmının çözümünde, hakeme başvurulması için tarafların anlaşmasıdır ve yazılı olarak yapılması gerekir. Kanun, yazılı olma unsurunun şu şekilde gerçekleşeceğini düzenlemiştir; taraflarca imzalanmış belge, taraflar arasında teati edilen mektup, telgraf, faks gibi iletişim aracına ya da elektronik ortama geçirilmiş ya da dava dilekçesinde ileri sürülen tahkim iddiasına davalının cevap dilekçesinde itiraz etmemiş olması halleridir.

Tahkim sözleşmesi, asıl sözleşmede bir şart olarak yer alabileceği gibi ayrı bir sözleşme ile de yapılabilir. Tahkim sözleşmesine karşı, asıl sözleşmenin geçerli olmadığı itirazında bulunamaz.

Tahkime başvurulamayacak konular: 

Taşınmazlarda ayni haklar ve taraf iradelerine tabi olmayan işler için tahkim anlaşması yapılamaz.

Tahkimde görevli ve yetkili mahkeme: 

Tahkim yargılamasında Hmk’daki düzenleme alanında açıkça izin verilen hallerde mahkemelerden yardım alınabilmektedir. Örneğin, ihtiyati tedbir ve delil tespiti konularında. (HMK m. 414) Bu gibi durumlarda görevli mahkeme tahkim yeri asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesidir.

Tahkim Yargılamasında Hakem: 

Taraflar hakem sayısını belirlerken serbesttir fakat sayı tek olmalıdır, taraflar kararlaştırmazsa 3 hakem seçilir. Hakem gerçek kişi olmak zorundadır.

Tahkim yargılamasında taraflar eşit haklara sahiptir ve her tarafa hukuki dinlenilme hakkının tanınması gerekir. Yargılama usulü ise taraflarca serbest şekilde belirlenebilir, taraflar bir belirleme yapmamış iseler hakem kurulu yargılamayı, HMK daki tahkim yargılama hükümlerine ilişkin olarak uygun bulduğu bir şekilde yürütür.

Tahkimde Dava Tarihi: 

Taraflar aksini kararlaştırmadıkça tahkim davası;

•Hakemlerin seçimi için mahkemeye veya tarafların sözleşmesine göre hakem seçecek olan kişi, kurum veya kuruluşa başvurulduğu 

•Eğer sözleşmeye göre hakemlerin seçimi iki tarafa ait ise davacının hakemini seçip kendi hakemini seçmesini diğer tarafa bildirdiği; 

•Sözleşmede hakem veya hakem kurulunu oluşturan hakemlerin ad ve soyadları belirtilmiş ise uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözülmesi talebinin karşı tarafça alındığı tarihte açılmış sayılır.

Ayrıca, taraflar ihtiyati tedbir ya da ihtiyati haciz kararı almışlarsa 2 hafta içinde tahkime başvurmadıkları takdirde tedbirler kendiliğinden kalkacaktır. Bu nedenle tahkim sürecine ve sürelere dikkat edilmesi gerekmektedir.

Tarafların tahkim sözleşmesinde belirlediği bir süre yoksa hakem kurulu tarafından belirlenen süre içinde davacı iddialarını, davalı savunmalarını içeren dilekçeyi hakem kuruluna sunar. Tahkim yargılamasında iddia ve savunmalar genişletilebilmektedir. Bunun iki sınırı vardır; tahkim sözleşmesinin kapsamı dışına çıkılamaz ve hakem kurulu diğer taraf için haksız zorluğa yol açtığını düşünürse iddia ve savunmanın genişletilmesine izin vermeyebilir.

Tahkim yargılamasında keşif, bilirkişi, delil tespitine başvurulması söz konusu olabilmektedir. Yargılama dosya üzerinden yapılabileceği gibi duruşmalı olmasına da karar verilebilir. Taraflardan birinin talebi olması halinde hakem kurulu yargılamanın uygun bir zamanında duruşma yapılmasına karar verir.

Tahkim yargılaması sırasında taraflar uyuşmazlık konusunda sulh olurlarsa, tahkim yargılamasına son verilir. Tarafların talebi, ahlâka veya kamu düzenine aykırı değilse ya da tahkime elverişli olan bir konuya ilişkin ise sulh, hakem kararı olarak tespit edilir.

Tahkim Yargılamasının Sona Ermesi:

Davacı davasını geri alırsa, tarafların sona erme için anlaşması, hakem ya da hakem kurulunun başka sebeplerle yargılamanın devamını gereksiz ya da imkânsız bulması, tahkim süresinin uzatılması talebinin mahkemece reddedilmesi, taraflarca hakem kurulunun oybirliği kararı aranmasına rağmen oy birliği şeklinde kara alınamaması, yargılama giderleri için avansın yatırılmamış olması hallerinde tahkim sona erer. 

Hakem kararlarına karşı yalnızca iptal davası açılabilmektedir. İptal davası, tahkim yeri bölge adliye mahkemesinde açılır; öncelikle ve ivedilikle görülür.

Tahkim sözleşmesinde belirlenen tahkim kurullarının kendi uygulama kuralları gözetilerek tahkim yargılaması yapılmaktadır. Gerek tahkim sözleşmesinin hazırlanması gerekse yetkili tahkim kurulunun belirlenmesi için bu konuda alanında uzman bir hukukçudan yardım alınması faydalı olacaktır.

Av. Fırat Fesih KAYA