Soybağına ilişkin hükümler, TMK madde 282 vd düzenleme alanı bulmaktadır.

Anne ile çocuk arasında soybağı doğumla kurulmakta iken; baba ile çocuk arasında soy bağı 3 farklı şekilde kurulabilmektedir. Bunlar; anne ile evlilik, tanıma ve hâkim hükmüdür. Evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz gün içinde doğan çocuklar için kural olarak Babalık Karinesi işletilmektedir ve bu durumda baba, erkek eş olmaktadır. 

Kanuni düzenlemede “Evlenmeden başlayarak en az yüz seksen gün geçtikten sonra ve evliliğin sona ermesinden başlayarak en fazla üç yüz gün içinde doğan çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüş sayılır.” Yer alan bu hüküm gereği, burada belirtilen süreler içinde doğan çocuk ile erkek olan eş arasında da soybağı kurulmuş olmaktadır. Soybağının reddi davası ile bu karine çürütülürse, koca açtığı davada ispat yükünü de üstüne alarak, baba olmadığını ispat ederse soybağı ortadan kalkacaktır. Çocuğun, evlenmeden önce veya ayrı yaşama sırasında anne rahmine düşmüş olması durumunda bunu ispatlayan kocanın/davacının başka bir kanıt getirmesine gerek kalmayacaktır. Davalı olarak ise anne ve çocuk gösterilecektir. Baba olarak görünen kişi dışında bu dava çocuk tarafından da açılabilmektedir ve bu durumda dava anne ve kocaya karşı açılmaktadır.

Hak düşürücü süreler

Koca açısından; doğumu ve baba olmadığını öğrenmesi ile ya da annenin gebe kaldığı sırada başka bir erkekle cinsel ilişkide bulunduğunu öğrenmesi tarihinden başlayarak 1 yıl içerisinde (her halde 5 yıl olarak belirlenen süre 2009 yılında AYM kararı ile iptal edilmiştir.),

Çocuk açısından; ergin olduğu tarihten başlayarak en geç bir yıl içinde davanın açılması gerekmektedir.

Süreler hak düşürücü olduğu için, süreler geçtikten sonra kişilerin dava hakkı son bulur fakat sürede yaşanan gecikme haklı bir sebebe dayanıyorsa, bir yıllık süre bu sebebin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar.

Diğer ilgililerin dava hakkı

Diğer ilgililer için dava hakkı dava açma süresinin geçmesinden önce kocanın ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi ya da sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hâllerinde söz konusu olmaktadır. Kocanın altsoyu, anne babası ya da baba olduğunu iddia eden kişi dava açabilecektir. Bu kişiler için 1 yıllık hak düşürücü süre; doğumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrenmelerinden itibaren başlayacaktır. 

Çocuğun dava açma hakkında ise ilgili kişi kayyımdır. Ergin olmayan çocuğa atanacak kayyım, atama kararının kendisine tebliğinden başlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açar.

İtiraz ve iptal

Soybağının evlenme yoluyla kurulması durumunda Anne ve babanın yasal mirasçıları, çocuk ve Cumhuriyet savcısı sonradan evlenme yoluyla soybağının kurulmasına itiraz edebilirler. İspat yükü itiraz eden kişide olacaktır.

Aynı şekilde çocuğun ölmesi ya da ayırt etme gücünü kaybetmesi halinde  altsoyu da, çocuğun itiraz hakkına sahip olacaktır.

Görev- Yetki: Soybağına ilişkin davalarda görevli mahkeme aile mahkemeleridir ve aile mahkemesi olmayan yerlerde aile mahkemesi sıfatı ile asliye hukuk mahkemelerinde yargılama yapılmaktadır. Yetkili mahkeme ise, taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesidir.

Soybağının sona erdirilmesi için açılacak davada , kişinin dava hakkının olup olmadığını öğrenmesi ve de dava açma süreleri, ispat şekilleri açısından dava sürecini daha iyi yönetebilmek ve hak kaybı yaşamamak adına aile hukuku alanında uzman bir avukata danışmakta fayda olacaktır.

Av. Fırat Fesih KAYA