Milletlerarası antlaşmaların yürürlüğe girmesi usulü Anayasa madde 90 da düzenlenmektedir.

Milletlerarası antlaşmalar; Türkiye Cumhuriyeti ile yabancı bir devlet ile ya da uluslararası bir kuruluş ile yapılan antlaşmalar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Milletlerarası antlaşmalar usulüne uygun olarak yürürlüğe girdiğinde kanun hükmünde kabul görmektedir. Ancak milletlerarası antlaşmalar kanunlarda değişiklik yapamazlar. Eğer bir konuda kanunlar ile milletlerarası antlaşmalar çatışırsa; temel hak ve hürriyetlere ilişkin olması şartı ile milletlerarası antlaşmalara üstünlük verilmektedir. 

Milletlerarası antlaşmaların yürürlüğe girebilmesi için öncelikle TBMM tarafından Genel Kurulda kanunla onaylanmanın uygun bulunması gerekmektedir. Bu işlem için nitelikli bir çoğunluk da aranmamaktadır. Ancak bazı durumlarda TBMM’nin onaylamayı uygun bulması aranmaz ve doğrudan onaylanarak ve de Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girerler:

•Ekonomik, ticari veya teknik ilişkileri düzenleyen 

•Süresi bir yılı aşmayan antlaşmalar

•Devlet Maliyesi bakımından bir yüklenme getirmemek, 

•Kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla TBMM’den onaylamayı uygun bulma yönünde kanun aranmaksızın doğrudan YAYIMLANMA ile yürürlüğe konabilir.

Bu takdirde bu antlaşmalar, yayımlarından başlayarak iki ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgisine sunulur.

•Milletlerarası bir antlaşmaya dayanan uygulama antlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticari, teknik veya idari antlaşmaların Türkiye Büyük Millet Meclisince uygun bulunması zorunluğu yoktur; ancak, yapılan ekonomik, ticari veya özel kişilerin haklarını ilgilendiren antlaşmalar, yayımlanmadan yürürlüğe konulamaz.

Milletlerarası antlaşmalar onaylanmayı uygun bulmadan sonradan onaylayacak makama yani Cumhurbaşkanı’na gönderilir. Cumhurbaşkanı onaylarsa Resmî Gazetede yayımlar ve antlaşmalar aynı gün yürürlüğe girer.

Usulüne uygun olarak yürüklüğe konmuş milletlerarası antlaşmalar için Anayasa aykırılık iddiasında bulunulamaz.

Milletlerarası antlaşmaların yürürlüğe girme usulü Anayasada düzenleme alanı bulmakta iken nasıl sona erdirileceği konusunda düzenleme bulunmamakla birlikte 9 nolu CB Kararnamesinin 3. Maddesinde onaylama yetkisi ile birlikte yürürlüğü durdurma ve sona erdirme yetkisi de Cumhurbaşkanına verilmiştir ve CB kararı ile yapılabileceği belirtilmiştir.

Av. Fırat Fesih KAYA