Çek Kanunu md.5’e göre, karşılıksız çekin hamili, ilgili çekin ‘karşılıksızdır’ işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında şikayette bulunması üzerine keşide edilen her bir çeke ilişkin olarak 1.500 gün adli para cezasına hükmedilir. Ancak, hükmedilen adli para cezası çekin karşılıksız çıkan kısmından daha az olamaz. 

Ayrıca her bir çek için ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmaksızın 1.500 güne kadar adli para cezasına karar verilecek olup, adli para cezalarının ödenmemesi durumunda ise, kamuya yararlı bir işte çalıştırma kararı verilmeksizin doğrudan hapis cezasına çevrilecektir. 

Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder.

Hem kısmi olarak ya da tamamen karşılıksızdır işlemi yapılan çek hakkında karşılıksız çeki keşide etme suçundan dolayı suç duyurusunda bulunabilir. Şikayet hakkı fiilin öğrenildiği tarihte itibaren 3 aydır ve çekin keşide edildiği tarihten itibaren de 1 yıldır. Çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin yahut şikayetçinin yerleşim yeri icra ceza mahkemesine şikayette bulunma hakkı vardır.

Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması hâlinde, bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür.

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı karan verilmiş olan kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlüdür. Bu kişi adına yeni bir çek hesabı açılamaz. 

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren on gün içinde, düzenlemiş bulunduğu ve henüz karşılığı tahsil edilmemiş olan çekleri, düzenleme tarihlerini, miktarlarını ve varsa lehtarlarını da göstermek suretiyle, muhatap bankaya liste hâlinde vermekle yükümlüdür.

Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanır.

Ticaret hayatında büyük öneme sahip ödeme araçlarından biri olan çek , çekin düzenlenmesi ve karşılıksız ise yapılacak işlemler hakkında , ticaret hukuku alanında uzman bir avukata danışmakta fayda olacaktır.

Stj.Av.Bengisu DELİOĞLU