6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 389-399 maddeleri arasında geçici hukuki koruma tedbirlerinden birisi olan ihtiyati tedbir düzenlenmiştir. Mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağından ya da tamamen imkansız hale geleceğinden yahut gecikme sebebiyle ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi hallerinde uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verilebilir. Hakim taktirine bağlıdır.

İHTİYATİ TEDBİR ÖZELLİKLERİ

•İhtiyati tedbir geçici hukuki koruma tedbiridir. İhtiyati tedbirler teminat, eda, düzenleme amaçlı verilebilir. Çekişmesiz yargı işidir, bir dava değildir. Bu nedenle verilen karar kesin hüküm oluşturmaz. Tam ispata gerek yoktur. Basit yargılama usulü uygulanır. İhtiyati tedbir ile ihtiyati haciz farklıdır. İhtiyati haciz bir para alacağının güvence altına alınması için verilir. Ve ihtiyati haciz nedeniyle haczedilen malların dava konusuyla vb. ile bir ilgisi yoktur. İhtiyati tedbir kararı dava konusu hakkında verilir. Bir boşanma davasında üzerine kayıtlı taşınmaza tedbir konulmasına, banka hesaplarına tedbir konulmasına karar verilebilir. İhtiyati tedbir istemek için ihtiyati tedbir sebebi olması gerekir. Bu tedbir kararı verilmediği zaman; dava konusu hakkında elde edilmesi önemli ölçüde güçleşecekse, ya da imkansız hale gelecekse ya da ciddi bir zarar doğacağı endişesi varsa uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verilebilir.

İHTİYATİ TEDBİR ŞARTLARI

•Üzerinde İhtiyati Tedbir uygulanabilecek bir hak bulunması, bu hak yargılamanın konusunu oluşturan hak olmalı ve İhtiyati Tedbir sebebi bulunması gerekir.

İHTİYATİ TEDBİR KARARI HANGİ MAHKEMEDEN İSTENİR?

•İhtiyati Tedbir kararı dava açılmadan önce isteniyorsa esas hakkında görevli ve yetkili mahkemeden, dava açıldıktan sonra ise davanın görüldüğü mahkemeden istenir. İhtiyati Tedbir talep edildiğinde karşı tarafın dinlenmesi zorunlu değildir. Tedbir talep eden taraf yaklaşık olarak tedbire konu hakkı olduğunu, tedbir sebebini ispat etmek zorundadır. Mahkeme dava konusunu koruyucu her türlü tedbire karar verebilir. Tedbirin ne olduğu, açık ve somut bir şekilde, tereddüte mahal bırakmayacak şekilde yazılmalıdır.

İHTİYATİ TEDBİR TALEBİ 

•Mahkeme İhtiyati Tedbir talebini kabul edilebilir ya da reddedilebilir.

•İhtiyati Tedbir kararı reddedilirse kanun yoluna başvurulabilir. Hukuki dinlenilmişse direk istinaf kanun yoluna başvurabilir. Hukuki dinlenilmemişse kararı veren mahkemeye itiraz edebilir. Kararı veren mahkeme reddettiği takdirde istinaf kanun yoluna başvurabilir. Keza İhtiyati tedbir talep eden taraf haksız çıktığı takdirde karşı tarafın veya üçüncü kişilerin uğrayacağı zararlara karşılık bir teminat gösterme zorunluluğu vardır. Genelde uygulamada bu oran %15 oranındadır. Ancak bu talep resmi bir belgeye veya başka bir kesin delile dayanıyorsa, mahkeme gerekçeyi belirterek teminat alınmamasına da karar verebilir. Adli yardımdan yararlananlar da teminat göstermek zorunda değildir. Teminat; asıl davaya ilişkin hükmün kesinleşmesinden veya tedbirin kalkmasından itibaren 1 ay içinde tazminat davasının açılmaması üzerine teminat alacaklıya iade edilir.

•İhtiyati tedbir geçici hukuki koruma tedbiri olduğu için bu tedbirin uygulanması veya daha sonra kesinleşmesi anlamında birtakım işlemlerin yapılması gerekmektedir ve bu işlemleri belli sürelere uyarak yapmak zorundadır. Tedbirin kararının verilmesinden sonra bunun 1 hafta içinde uygulanmasının talep edilmesi gerekir. Aksi takdirde ihtiyati tedbir kalkar. Tedbir kararının uygulanması icra dairesinden talep edilebilir ya da mahkeme tedbirin uygulanmasında kendi yazı işleri müdürünü de görevlendirebilir. İhtiyati tedbire ilişkin şikayetler tedbir kararını veren mahkemeye yapılır. Tedbir kararının icrası icra müdürüne bırakılmış olsa bile buna ilişkin şikayetler icra mahkemesine değil tedbir kararını veren mahkemeye yapılır.

İHTİYATİ TEDBİRİ TAMAMLAYAN İŞLEMLER(MERASİMLER)

•Dava açılmadan önce verilen tedbirin devam etmesinin sağlamak için tedbiri tamamlayan merasimin yapılması gerekir. Dava açılmadan önce tedbir kararı alınmışsa tedbirin uygulanmasını talep ettiğimiz tarihten itibaren 2 hafta içinde esas hakkındaki davayı açmalıdır. Tedbir kararının verilmesinden itibaren 1 hafta içinde uygulatılmalıdır. Uygulanmasını talep ettiğimiz tarihten itibaren 2 hafta içinde ise açılmalıdır. Aksi takdirde tedbir kararı kalkmış olur. Aksi belirtilmezse tedbir kararı nihai kararın kesinleşmesine kadar devam eder. Tedbir kararının etkisi kanun yolu aşamasında da devam eder.

İHTİYATİ TEDBİR KARARINA İTİRAZ

•Karşı taraf dinlenmeden verilmiş olan tedbir kararlarına itiraz edilebilir. Karşı taraf tedbirin uygulanmasında hazır ise kararın uygulanmasından itibaren, hazır bulunmuyorsa tedbirin uygulanmasına ilişkin tutanağın kendisine tebliğinden itibaren 1 hafta içinde kararı veren mahkemeye itiraz edebilir. Tedbirin şartlarına, teminata, mahkemenin yetkisine itiraz edebilir. İtirazı reddedilirse istinaf kanun yoluna başvurulabilir. Karşı taraf dinlenerek kabul kararı verilmişse itiraz etmesine gerek yoktur. İstinaf yoluna başvurur. 3. Kişiler de eğer menfaatleri zedeleniyorsa, kararı öğrenmesinden itibaren 1 hafta içerisinde tedbirin şartlarına ve teminata itiraz edebilirler. İtiraz dilekçe ile yapılır. İtiraz üzerine mahkeme kararı değiştirip kaldırabilir. İtiraz hakkında verilen kararlara karşı kanun yoluna başvurulabilir. İstinaftan sonra temyiz olmaz.

HAKSIZ İHTİYATİ TEDBİRDEN KAYNAKLANAN TAZMİNAT DAVASI

Haksız fiil sorumluluğunun usul hukukundaki görünümüdür. Dolayısıyla, haksız fiil için aranan şartlar haksız ihtiyati tedbirden kaynaklanan tazminat davasında da aranır. Bu şartlar;

•Tedbir kararı uygulanmış olmalıdır.

•Karar haksız olmalıdır.

•Zarar olmalıdır.

•Haksız ihtiyati tedbir ile zarar arasında illiyet bağı olmalıdır.

•Haksız ihtiyati tedbirden kaynaklanan tazminat davalarında kusur şartı aranmaz. Kusursuz sorumluluk vardır. Bu tazminat davası esas hakkındaki davanın karara bağlandığı mahkeme de açılmaktadır.

•Bu tazminat davası hükmün kesinleşmesinden veya tedbirin kalkmasından itibaren 1 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

İHTİYATİ TEDBİR KARARI NASIL ORTADAN KALKAR?

•Aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilen veya hakkında tedbir uygulanan kişi, mahkemece kabul edilecek teminatı gösterirse, mahkeme, duruma göre tedbirin değiştirilmesine veya kaldırılmasına karar verebilir. Teminatın tutarı ise tedbirin değiştirilmesi veya kaldırılması durumuna göre takdir edilir. Ancak durum ve koşulların değiştiği sabit olursa, talep olması halinde tedbirin değiştirilmesine veya kaldırılmasına teminat aranmaksızın da karar verilebilir.

Geçici koruma tedbirlerinden biri olan ihtiyati tedbir , şartları oluştuğu takdirde yetkili ve görevli mahkemeden talep edilerek, yaşanabilecek bir hak kaybının önüne geçilmesini sağlamaktadır. Hukuk sistemimizde önemli bir yer tutan ihtiyati tedbire başvuru ve takip eden diğer süreçler için alanında uzman bir avukata danışılmasında fayda olacaktır.

Av. Yeşim ezgi TÜRKMEN