2004 Sayılı İcra İflas Kanunun 257-268 maddeleri arasında ihtiyati haciz müessesesi düzenlenmiştir. 

İHTİYATİ HACİZ NEDİR?

•İhtiyati haciz alacaklının muaccel olan bir para alacağının zamanında ödenmesini güvence altına almak amacıyla ve mahkeme kararı ile borçlunun mallarına önceden geçici olarak el konulmasıdır.

İHTİYATİ HACİZ NE ZAMAN TALEP EDİLİR?

•İhtiyati haciz dava açılmadan veya takip başlatılmadan yapılabileceği için, alacaklı borcun zamanında ödenmesi konusunda endişe duyması durumunda ilk önce borçlunun mallarına geçici el koydurulabilir.

•İhtiyaten haczedilen bu mallar kesinleşmedikçe alacaklısına satış talep etme yetkisi vermez. Alacaklının açtığı davayı kazanması veya başlattığı ilamsız icra takibinin kesinleşmesi halinde artık önceden yapılan ihtiyati haciz kesin hacze dönüşür. Alacaklının talebi ile icra dairesi bu malları satar ve satış bedeli ile alacaklının alacağı ödenir.

İHTİYATİ HACİZ ŞARTLARI NELERDİR?

•Alacağın rehinle teminat altına alınmamış olması gerekir. Şayet alacaklının rehinle teminat altına alınmışsa ihtiyati haciz talep edilmesi mümkün değildir. eğer malın bir kısmı rehinli bir kısmı rehinli değilse rehinli olmayan kısım için ihtiyati haciz koyulabilir.

•Alacağın para alacağı olması gerekir.

•Kural olarak vadesi gelmiş olan(muaccel) para alacaklının ödenmesini güvence altına almak için ihtiyati haciz talep edilebilir.

İSTİSNASI:

•Alacaklı vadesi gelmemiş olan(müeccel) para alacaklarının da ödenmesini güvence altına almak için ihtiyati haciz talep edilebilir.

Borçlunun belli bir yerleşim yeri bulunmadığını,

Borçlunun taahhütlerinden kurtulmak amacıyla hileli işlemler yaptığını,

Borçlunun mallarını kaçırdığını veya buna teşebbüs ettiğini ispat etmek zorundadır.

İHTİYATİ HACİZ KARARININ ALINMASI NASIL OLUR?

•Borçlunun mallarına ihtiyaten haciz koydurabilmesi için alacaklı, bir dilekçe ile borcun niteliğine göre asliye hukuk mahkemesine veya asliye ticaret mahkemesine başvurur ve borçlunun mallarına ihtiyati haciz konulmasına karar verilmesini ister.

•Mahkeme, alacağın ve ihtiyati haciz sebeplerinin varlığına kanaat getirirse, borçlunun mallarına ihtiyati haciz konulmasına karar verir; aksi halde alacaklının ihtiyati haciz talebini reddeder. İhtiyati haciz talebinin reddi kararına karşı alacaklı doğrudan istinaf yoluna başvurulabilir.

• Alacaklı, alacağı ve ihtiyati haciz sebeplerinin varlığı hakkında delilleri mahkemeye sunmaya mecburdur .

•Mahkeme her iki tarafı dinleyip dinlememekte serbesttir . ihtiyati hacizde yaklaşık ispat aranır. Bu yüzden duruşma yapılmak zorunda değildir. uygulamada borçlu dinlenmeden karar verildiği görülmektedir.

•İhtiyati haciz talebinin reddi halinde alacaklı istinaf yoluna başvurabilir. Bölge adliye mahkemesi bu başvuruyu öncelikle inceler ve verdiği karar kesindir.

•İhtiyati haciz kararı veren mahkeme, ileride alacaklının haksız çıkma ihtimaline karşılık alacaklıdan bir teminat da alabilir. 

Alacak bir ilama dayanıyorsa, alacaklının teminat göstermesi gerekmez.

Alacak bir ilam niteliğinde belgeye dayanması durumunda teminatın gösterilip gösterilmemesine mahkeme karar verir.

Alacak bir ilam ya da ilam niteliğinde bir belgeye dayanmıyorsa, alacaklının teminat göstermesi zorunludur(alacağın %10-%15 arasında gösterilmesi yeterlidir).

İHTİYATİ HACİZ KARARINA İTİRAZ NASIL OLUR?

•Borçlu genel mahkemelerin vermiş olduğu, ihtiyati haciz kararını doğrudan istinaf edemez. Ancak borçlu kendisi dinlenmeden verilen kararlarda ihtiyati haciz kararını veren mahkemenin yetkisine, ihtiyati haczin dayandığı sebeplere ve teminata karşı ; kendisin de bulunduğu hacizlerde haczin uygulanması, aksi durumda haciz tutanağının kendisine tebliği tarihinden itibaren 7 gün içinde, aynı mahkemede ihtiyati haciz kararına itiraz edebilir.Menfaati zedelenen 3. Kişilerde öğrendikleri tarihten itibaren 7 gün içerisinde ihtiyati haczin dayandığı sebeplere ve teminata itiraz edebilir.

•Ayrıca borçlu kanunda belirtilen teminatları göstermek şartıyla ihtiyati haczin kaldırılmasını talep edebilir. Burada ihtiyati haciz gösterilen teminat üzerinde devam eder.

İHTİYATİ HACİZ KARARININ YERİNE GETİRİLMESİ

•Mahkemeden ihtiyati haciz kararı alan alacaklı bu kararı bizzat kendisi uygulayamaz.

•Alacaklı, borçlunun mallarına ihtiyati haciz konulması için ihtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde, icra dairesine başvurarak ihtiyati haciz kararının yerine getirilmesini istemek zorundadır. Aksi halde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar. İhtiyati haciz kararının yerine getirilmesi, kararı veren mahkemenin yargı çevresinin bulunduğu yerdeki icra dairesinden istenmelidir.

İHTİYATİ HACZİN ETKİSİ

•İhtiyati haciz, alacaklının muaccel olan bir para alacağının zamanında ödenmesini güvence altına almak amacıyla ve mahkeme kararı ile borçlunun mallarına önceden geçici el konulmasıdır. 

•Bu sebeple ihtiyati haciz alacaklısına satış yetkisi vermez. 

•Alacaklı, ihtiyati haciz kesinleşmeden ihtiyati hacizli malların satılmasını ve bedelinden alacağının ödenmesini isteyemez. Alacaklının, ilk önce ihtiyati haczin kesinleşmesi için tamamlayıcı merasim olan borçluya karşı ya bir takip başlatmalıdır ya da alacak davası açmalıdır.

İHTİYATİ HACZİ TAMAMLAYICI MERASİM(KESİNLEŞMESİ)

•Alacaklının, borçluya karşı bir dava açılmadan veya takip başlatmadan önce borçlunun mallarına ihtiyati haciz koydurması satış yetkisi vermez. Alacaklının ihtiyati hacizli malların satışını isteyebilmesi için haczin kesin hacze dönüşmesi gerekir.

•Alacaklı, ihtiyati haczi kesin hacze çevirecek bir işlem yapması gerekir ki buna tamamlayıcı merasim denir. Alacaklı ihtiyati haciz kararının uygulanmasından itibaren 7 gün içerisinde borçluya karşı ya takip başlatmalıdır ya da dava açmalıdır. Aksi halde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden düşer.

•Alacaklı 7 gün içerisinde dava açar veya takip başlatırsa, dava veya takibin sonuna kadar ihtiyati haciz devam eder. Alacaklı bu dava veya takibin sonunda haklı çıkarsa takip kesinleşir. Takip kesinleşirse alacaklı malların satışını isteyebilir.

•İhtiyati hacizden sonra başlatılan takipte ödeme emrine itiraz edilmezse ihtiyati haciz kesinleşir. Eğer borçlu ödeme emrine itiraz ederse, alacaklı ihtiyati haczin devam etmesi adına itirazın kendisine bildirilmesinden itibaren 7 gün içerisinde ya itirazın iptali davası açmalı ya da itirazın kaldırılması davası açmalıdır.

İHTİYATİ HACİZDEN KAYNAKLI TAZMİNAT DAVASI

•Haksız yere ihtiyati haciz kararı uygulatan alacaklı, kusursuz olan borçlunun zararlarını karşılamak zorundadır. Sorumluluk bakımından haksız fiil sorumluluğuna benzemektedir.

•Borçlunun haksız hacizden dolayı tazminat davası açabilmesinin şartları;

İhtiyati haciz kararının uygulanması

İhtiyati haczin haksız olması

Zarar

Uygun illiyet bağı

Kusursuz Sorumluluk(kusur şart değildir)

•Davacı mallarına haksız yere ihtiyati haciz konulmuş olan borçlu ya da bu hacizden zarar görmüş üçüncü kişilerdir. Davalı ise haksız yere ihtiyati haciz kararı uygulatan alacaklıdır.

•Genel mahkemelerde alacak davası gibi görülür. Yetkili mahkeme alacaklının yerleşim yeri mahkemesi, haksız fiile ilişkin haksız fiilin gerçekleştiği yer mahkemesi veya ihtiyati haciz kararını vermiş olan mahkemedir. Haksız ihtiyati hacizden dolayı açılacak tazminat davasında zamanaşımı 2 yıldır. Bu iki yıllık süre ihtiyati haczin kaldırılması kararının kesinleşmesinden itibaren başlar.

İhtiyati haciz unsurlarının oluşup oluşmadığı, itiraz süresi gibi durumlar yapılacak yargılamada büyük önem taşıdığından, bu konuda alanında uzman bir icra avukatına başvurmakta fayda olacaktır.