Ülkemizde yapılan ithalat ve ihracatlar ile gümrük vergisinin kendine özgü yapısı göz önüne alınarak, Vergi Usul Kanununa tabi olmadan, gümrük vergisine ilişkin düzenlemeler 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nda yer aldığı hali ile uygulanmaktadır.

Gümrük vergisine ilişkin meydana gelebilecek uyuşmazlıklarda başvurulabilecek hukuki yollar kanunun 242. vd maddelerinde düzenlenmiştir. Bunlar; itiraz, tahlile itiraz ve uzlaşmadır.

İTİRAZ:

Gümrük Kanunu madde 242 de düzenlenmektedir. Kendilerine vergi, vergi cezası ya da gümrüğe ilişkin idari karar tebliğ edilen kişiler, bu işlemlere karşı işlemlerin tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde üst makama, üst makam bulunmuyor ise işlemi yaparak tebliğ eden makama itiraz edebileceklerdir. Yapılacak itirazın yazılı bir şekilde dilekçe ile yapılması gerekmektedir.

Eğer kişi itirazını yanlış makama yaparsa nasıl bir yol izlenecektir? Yanlış makama yapılan itiraz geçerli olacak ve kişi süre açısından da hak kaybı yaşamayacak, itiraz yetkili makama ulaştırılacaktır. 

Yapılan itirazların idare tarafından 30 gün içinde karara bağlanması gerekir. İdare itirazın reddi yönünde bir karar verirse, kişi dava açma süresi içinde işlemin yapıldığı yerdeki idari yargı merciine başvurabilecektir. 

TAHLİLE İTİRAZ:

Gümrük Kanunu madde 243’te düzenlenmektedir. Gümrük kanunu madde 197 ye göre tebliğ edilen gümrük vergilerinin hesaplanmasında esas alınan kimyevi tahlil sonuçlarına yapılacak olan itirazı düzenler. Bu tahlillere karşı yapılacak itirazlar, tebliğinden itibaren 15 gün içinde gümrük ve muhafaza başmüdürlüğüne yazılı olarak yapılmalıdır. İtiraz üzerine yapılacak yeni tahlil, ilk tahlili yapan kimyager dışında, başka bir kimyagerin katılımı ile yapılır ve talep edilmesi halinde gümrük kimyageri olmayan gözlemci bir kimyagerin katılımına da izin verilir. 

“Üç kimyagerden fazla kimyager bulunmayan gümrük laboratuvarında yapılan tahlile itiraz edilmesi halinde, ikinci tahlil en az iki kimyager bulunan en yakın gümrük idaresine ait laboratuvarda yaptırılır.”

İtiraz üzerine yapılan ikinci tahlil, eşyanın nitelik ve teknik özellikleri açısından yapılan değerlendirme bakımından kesinlik arz etmektedir. 

UZLAŞMA:

Gümrük Kanunu madde 244’te düzenlenen uzlaşma 2019 yılında yapılan değişiklik ile son olarak şu hali almıştır:

Uzlaşma yoluna gidilebilmesi için, 

•Beyan ile gümrük idaresi tarafından yapılan tespit sonucunda belirlenen farklılıklara ilişkin tebliğ edilen gümrük vergileri alacakları,

•Gümrük idaresi tarafından tespit edilmesinden önce beyan sahibi tarafından bildirilen farklılıklara ilişkin tebliğ edilen gümrük vergileri alacakları,

•Bu Kanun ve ilgili diğer kanunlar uyarınca gümrük idaresi tarafından düzenlenen idari para cezalarından biri söz konusu olmalıdır.

Uzlaşma başvurusu, yükümlü ya da ceza muhatabı tarafından yapılmalıdır. Yapılan başvuru gümrük uzlaşma komisyonları tarafından değerlendirilir. Komisyon üyelerinin ve başkanın ücreti, Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenir. 

Henüz itiraz edilmemiş ya da itiraz edilse de sonuçlanmamış gümrük vergisi ve idari para cezaları için uzlaşma başvurusu, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde yapılmalıdır. Yapılan başvuru, itiraz ve dava açma sürelerini durdurur, uzlaşma gerçekleşmezse süreler kaldığı yerden işlemeye devam eder. Kalan sürenin 5 günden az olması halinde ise kanun gereği süre 5 güne tamamlanır. 

Uzlaşma sağlandığı takdirde düzenlenen tutanaklar kesindir ve tutanaklarda yer alan hususlar için hukuki yollara başvurulamaz. (dava açılamaz, şikayet edilemez.)

Uzlaşma Yapılamayacak Haller:

•Uzlaşmanın gerçekleşmemesi halinde yeniden uzlaşma talebinde bulunulamaz.

•5607 sayılı kanun kapsamında kaçakçılık suçu oluşmuş ise uzlaşma başvurusunda bulunulamaz.

Uzlaşmanın Sonucu:

“Uzlaşılan gümrük vergileri ve cezalar, uzlaşma tutanağının tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir. Uzlaşılan vergilere ilişkin gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihten uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre belirlenen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanır. Uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi hâlinde, genel hükümlere göre işlem yapılır. 6. Bu madde uyarınca üzerinde uzlaşılan cezalar hakkında 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17 nci maddesi uyarınca ayrıca peşin ödeme indiriminden yararlanılamaz.”

Gümrük Hukukunun en önemli konularından birini gümrük vergileri, vergilere ilişkin cezalar ve bu cezalara karşı kişilerin sahip olduğu hukuki başvuru yolları oluşturmaktadır. Kişinin, bir yaptırım ya da cezayla karşı karşıya kalması durumunda; gerek süreler gerek yapılacak başvurular açısından hak kaybı yaşamaması için Gümrük Hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki yardım almasında fayda vardır.

Av. Fırat Fesih KAYA