Geri göndermeme ilkesi, 1951 Cenevre Sözleşmesi ile gündeme gelmiştir. Bu ilke bir uluslararası gelenek hukuku kuralıdır. 

Türk mevzuatında Geri Gönderilme Yasağı YUKK md. 54’de , geri göndermeme ilkesinin istisnaları belirtilmiştir. Ancak, bir yabancı YUKK md.55’de sayılan haller kapsamında olması halinde md.54’de belirtilen istisnalar kapsamında dahi olsa sınır dışı edilemez. 

YUKK md.55’e göre:

a) Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar,

b) Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler,

c) Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar,

ç) Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları,

d) Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları hiçbir suretle sınır dışı edilemez. 

Bir yabancı hakkında sınır dışı etme kararı gerekçeli olarak hakkında sınır dışı etme kararı verilen yabancıya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilerek kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir. Yabancıya tebliğ edilen sınır dışı etme kararında yabancının Türkiye terk etmesi için en az 15 gün en fazla 30 gün tanınır. Ancak, kaçma ve kaybolma riski bulunanlara, yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal edenlere, sahte belge kullananlara, asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlara veya aldığı tespit edilenlere, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlara bu süre tanınmaz.

YUKK md.54 kapsamındaki yabancının hakkında sınır dışı edilme kararı verilmesin karşı idare mahkemesinde iptal davası açılabilir, mahkemenin verdiği karar kesindir. 

• Hakkında geri gönderilme kararı alınan yabacı hakkında aşağıda sayılan koşulların olması halinde hakkında idari gözetim kararı alınabilir:

-Kaçma ve kaybolma riski bulunanlar,

-Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal edenler,

-Sahte ya da asılsız belge kullananlar,

-Kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın Türkiye’den çıkmaları için tanınan sürede çıkmayanlar,

-Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar.

Hakkında idari gözetim kararı verilen yabancılar, Geri Gönderme Merkezi’nde tutulur, burada gözetim altında tutulma süresi kural olarak 6 ayı geçemez, istisnai olarak yabancının iş birliği yapmaması veya ülkesiyle ilgili doğru bilgi ya da belgeleri vermemesi nedeniyle tamamlanamaması hâlinde, en fazla altı ay daha uzatılabilir. İdari gözetiminin devamına gerek olmayan kişiler İçişleri Bakanlığı’na bildirilir. Bakanlığın uygun görmesi halinde bu kişiler hakkındaki idari gözetim kararı kaldırılır ve Çıkış İzin Belgesi verilir. Bu yabancılardan belli bir adreste ikamet etmeleri veya istenilen şekil ve sürelerde bildirimde bulunmaları istenebilir. 

İdari gözetim altında tutulan yabancılar Geri Gönderme Merkezi’nde tutuldukları süre boyunca:

-Acil ve temel sağlık hizmetleri,

-Yakınlarına, notere, yasal temsilciye ve avukata erişme ve bunlarla görüşme yapabilme, ayrıca telefon hizmetlerine erişim,

-Ziyaretçileri, vatandaşı olduğu ülke konsolosluk yetkilisi, Birleşmiş Milletler

Mülteciler Yüksek Komiserliği görevlisiyle görüşebilme imkânı sağlanır,

Ayrıca idari gözetim altında tutulan yabancı çocuklar için:

-Çocukların yüksek yararları gözetilir, aileler ve refakatsiz çocuklar ayrı yerlerde barındırılır,

-Çocukların eğitim ve öğretimden yararlandırılmaları hususunda, Millî Eğitim Bakanlığınca gerekli tedbirler alınır.

Yabancılar geri gönderilemediği hallerin hangi şartlarda söz konusu olduğu  YUKK ilgili maddelerinde düzenlenmiş olup bu şartların oluşup oluşmadığı ve yabancılar hukukunda diğer konular için alanında uzman bir avukata danışmakta fayda olacaktır.

Stj.Av.Bengisu DELİOĞLU