Geçici koruma statüsünden yararlanacak olan yabancılar YUKK md.91’da belirtilmiştir. İlgili hüküm uyarınca ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılar geçici korumadan faydalanabilirler.

Geçici koruma niteliği itibariyle bir uluslararası koruma türü değildir. Geçici koruma statüsü ile amaçlanan kişilere acil koruma sağlamak ve bu kişileri bir an evvel güvenli bir ortama yerleştirmektir. Bu kişilerin ancak uluslararası koruma ile sağlanabilecek olan ihtiyaçlarını bireysel olarak ele almaz, grup olarak değerlendiren bir koruma türüdür.

Geçici Koruma Yönetmeliği md.8’de geçici koruma kapsamında olmayacak yabancılar belirtilmiştir. Bu yabancılara geçici koruma statüsü verilmez, verilmişse iptal edilir.

Hakkında sınır dışı edilme kararı alınabilecek yabancılar YUKK md.54’de belirtilmiştir:

-TCK md.59 kapsamında sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilenler,

Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar, 

-Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar, 

-Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar, 

-Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar, vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler, 

-İkamet izinleri iptal edilenler, ikamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler,

-Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler, 

-Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler, hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler,

-İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar, uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler hakkında sınır dışı etme kararı alınır.

YUKK md.54’de belirtilen eylemleri gerçekleştiren yabancılara karşı olarak belirli istisnai hallerde sınır dışı edilme kararı verilemez. İstisnai olarak sınır dışı kararı verilemeyecek olan yabancılar YUKK md.55’de belirtilmiştir. İlgili hükme göre:

-Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanla, 

-Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler, 

-Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar, mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları ve tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları hakkında sınır dışı etme kararı alınmaz.

Geçici koruma statüsüne sahip kimselerin sınır dışı edilmesine ilişkin yasal herhangi bir düzenleme söz konusu değildir. Geçici koruma statüsündeki yabancıların sınır dışı edilmesi genel olarak yabancılar hakkında verilecek yabancılara göre daha dar kapsamlı olması gerekmektedir. AYM’de aynı doğrultuda bir karar vermiştir; 

Anayasa Mahkemesi yakın zamanda, aslen uluslararası korumaya kıyasla daha zayıf bir hukuki statü olan geçici koruma sahiplerinin dahi sınır dışı edilemeyeceğine, sınır dışı etme işleminin statünün amacına aykırı olacağına karar vermiştir.

Anayasa Mahkemesi 11.11.2015 tarihli ve 2014/13044 başvuru numaralı kararına göre; ‘…Mahkeme, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği tarafından da ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak veya kitlesel akın döneminde bireysel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen ve uluslararası koruma talebi bireysel olarak değerlendirilemeyen bu kişilerin, Türkiye’de sahip oldukları statü gereği istekleri dışında Suriye’ye geri gönderilemeyeceklerinin, kişi dokunulmazlığı, kişinin maddi ve manevi varlığına dair anayasal güvence karşısında sınır dışı edilemeyeceklerinin, geri göndermeme ilkesinin bu kişiler bakımından istisnasız uygulanması gerekmektedir…’

Geçici koruma statüsünden yararlanabilmek için gerekli olan şartlar sağlanamadığı takdirde ya da yukarıda yer alan sınır dışı edilme sebepleri oluştuğunda, yabancılar açısından sınır dışı edilmesi yönünde bir karar verilebilecektir. Yabancılar Hukukunda gerek sınır dışı edilme gerekse diğer konular açısından, alanında uzman bir avukata danışmakta fayda olacaktır.

Stj.Av.Bengisu DELİOĞLU