Deniz İş sözleşmesinin sona ermesinin hukuki sonuçları; Kıdem Tazminatı, Çalışma Belgesi ve Yurda İade olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede deniz iş sözleşmesinin sona ermesinin hukuki sonuçlardan, gemi adamının yurda iadesi konusu ele alınacaktır.

Yurda İade; 854 sayılı Deniz İş Kanunu madde 21 vd da düzenleme alanı bulmaktadır.

Madde 21 – “Hizmet akdinin, 14 üncü maddenin, I, II, III ve IV üncü bentlerine göre işveren veya işveren vekili veya gemi adamı tarafından yurt dışında feshi halinde, işveren veya işveren vekili gemi adamını hizmet akdinde başka hüküm yoksa, geminin bağlama limanına iade etmek ve gemi adamının iadeye ilişkin ve durumuna uygun yol, iaşe ve sair zaruri masraflarını karşılamak veya ödemek zorundadır.

Şu kadar ki, hizmet akdinin feshi 14 üncü maddenin 1 inci bendine ve II nci bendin (a) veya (b) fıkralarına göre yapılmış ise işveren veya işveren vekili yaptığı iade masraflarını gemi adamından yurtta isteyebilir.”

Deniz İş Kanunu madde 14 te işveren, işveren vekili ya da gemi adamı tarafından sözleşmenin feshedilebileceği haller düzenlenmiştir. Taraflardan herhangi biri tarafından yapılacak haklı fesih sonrasında gemi adamının, geminin   bağlama   limanına   kadar götürülmesi yoluyla yurda iadesinin işverence sağlanması gerekmektedir. Feshin, 14. Maddede belirtilen fıkralardan kaynaklanması halinde ise gemi adamının iadesi sırasında yapılan masraflar yurda döndüğünde kendisinden istenebilecektir.

İadenin yapılacağı yer, taraflarca başka yer kararlaştırılmadıkça, geminin bağlama limanıdır. Fakat kararlaştırılan başka bir yer olması durumunda işveren, gemi adamını oraya iade etmek zorundadır.

Yabancı Gemi adamının iadesi:

Deniz İş Kanunu’nun  22.  Maddesinde ise yabancı gemi adamının yurda iadesi düzenlenmiştir.   Deniz İş Sözleşmesinde ayrıca başka şekilde kararlaştırılmadığı sürece işveren veya işveren vekili yabancı Gemi adamını ikametgahının bulunduğu mahal limanına iade etmek zorundadır. (madde 21 de yer alan bağlama limanına iadenin istisnadır.)

Yurt içinde  İade Zorunluluğu: 

Deniz iş sözleşmesi, Deniz İş Kanunu madde 14/1 dışında başka nedenlerle sona ermiş olursa ( haklı neden ile ya da kendiliğinden sona ermiş olması gerekmektedir.) yurt  içinde  gemi adamının  bağlama  limanına  iade  zorunluluğu  söz konusu olacaktır. Ancak yukarıda açıklamış olduğumuz yabancı gemi adamının iadesinde, sözleşmenin ne şekilde feshedildiğinin önemi olmaksızın iadesi sağlanmak zorundadır.  

İade Zorunluluğuna Uyulmamasının Yaptırımı:

İşveren veya işveren vekilinin gemi adamının iadesi için belirtilen zorunluğa uymaması halinde, gemi adamı yurda dönmek için yaptığı masrafları ve 15 günlük ücreti tutarında bir tazminatı işveren veya işveren vekilinden isteyebilmektedir.

Yurda İade Talebinde Süre:

Deniz İş  Kanunu’nun  25.  Maddesinin  II.  fıkrasına  göre, gemi  adamı,  işine  son  verilmesinden  veya  hizmet akdinin  sona  ermesinden  itibaren  bir  hafta  içinde  yurda  iade  edilmesini  talep  etmelidir.( Bu süre içinde gemi adamı iade talep etmezse, iş veren tarafından yerine getirme zorunluluğu ortadan kalkacaktır.) Bir haftalık sürenin başlama anı işe son verilmesi ya da hizmet akdinin sona ermesi ile başlamakta olsa da bu durumun bir istisnası mevcuttur. Gemi adamının tutukluluk,  hapis  veya gemide  çalışmaktan  men  olunması  gibi  sebeplerin var olması veya  gemi  adamı  için  hastalık  gibi zorunlu  sebeplerin  ortaya  çıkması  söz  konusu  ise,  bu  bir  haftalık  süre  bu  sayılı engellerin kalktığı günden itibaren işlemeye başlayacaktır.  

Deniz İş Sözleşmesi, Deniz Hukuku alanında önemli bir yere sahiptir. Hukuki sonuçları arasında yer alan gemi adamının yurda iadesi konusunda süreleri kaçırmamak ve talep edilebilecek hakları kaybetmemek adına, Deniz Hukuku alanında uzman bir avukata danışmakta fayda olacaktır.

Av. Fırat Fesih KAYA